علت گرایش به لباس‌های تاناکورا؛ برندپوشی یا گرانی لباس نو؟

چرا لباس دست دوم می‌خرید؟
محله نارمک، در منطقه۸ تهران، خیابان آیت از چهارراه سرسبز تا کمی پایین‌تر از میدان هفت‌حوض بورس تجاری و خرید شرق تهران است.
بازاری که از صبح تا نیمه‌های شب شلوغ است. تا پیش از شیوع کرونا فقط یک مغازه تاناکورایی در میان مراکز تجاری این محله فعالیت می‌کرد، اما حالا تعدادشان به بیشتر از انگشتان دو دست می‌رسد. در یکی از این فروشگاه‌ها با مساحتی حدود ۱۰۰متر همه‌جور لباس؛ بلوز، بارانی، پالتو و کاپشن را روی رگال‌ها آویخته‌اند و در قفسه‌ها هم انواع و اقسام کفش، کیف، عینک و ادکلن چیده‌اند.
اجناس مختص خانم‌هاست؛ از بچگانه تا بزرگسال، یعنی اگر کسی واقعاً خریدار باشد دست خالی از اینجا برنمی‌گردد. قیمت‌ها هم مختلف است. بیشتر لباس‌ها و کفش‌ها بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار تومان به فروش می‌رسند اما بعضی از آن‌ها هم تا ۱.۵میلیون تومان قیمت خورده‌اند؛ مثل دو کاپشن و پالتو مارک گوجی و هرمیس که به رگال‌های مقابل صاحب فروشگاه آویزان‌اند.
خانمی که برای دخترش یک کاپشن خزدار انتخاب کرده و مشغول چانه زدن با فروشنده است، سرانجام با گرفتن تخفیف ۵۰هزار تومانی، آن را به قیمت ۴۰۰هزار تومان می‌خرد و با لبخندی رضایت قلبی‌اش را نشان می‌دهد.
از چرایی خرید و استفاده از البسه دست دوم که می‌پرسم، برخلاف تصورم، مادر حاضر به پاسخ نمی‌شود اما دخترش می‌گوید: چرایی ندارد؛ پدرم کارگر بازنشسته است و با چندرغاز حقوق بازنشستگی نمی‌تواند تمام هزینه‌های زندگی را تأمین کند. بنابراین چاره‌ای نیست.
وقتی یک کاپشن تولید داخل آن هم با کیفیت بسیار پایین و دوختی خیلی معمولی زیر یک میلیون تومان در بازار پیدا نمی‌شود باید چکار کرد. به هرحال به پدر و مادرم افتخار می‌کنم که شرافتمندانه هزینه‌های زندگی من و دو برادرم را تأمین می‌کنند اما خدا از آن‌هایی که حق ما و امثال ما را مثل آب می‌خورند، نگذرد.
کمی آن طرف‌تر، در محدوده چهارراه سرسبز، چند مغازه تاناکورایی دیگر به چشم می‌خورد. یک نفر هم با چرخ‌دستی در حال حمل یک عدل لباس به داخل فروشگاه است. اینجا هم لباس‌های زنانه و هم مردانه عرضه می‌شود، شاید به همین خاطر است که مشتریان بیشتری هم دارد. حتی تعدادی از آن‌ها ظاهری شیک‌پوش‌تر از دیگران دارند.
خانمی که کاپشن چرم قرمز به تن دارد، خطاب به فروشنده می‌گوید: «اگر تخفیف خوبی بدهی، این پالتو را می‌خرم». مدیر فروشگاه هم اگرچه ابتدا کمی مقاومت می‌کند اما سرانجام راضی می‌شود ۱۰۰هزار تومان از سودش بزند و پالتو مارک لویی ویتون را به قیمت یک میلیون و ۶۰۰ هزار تومان بفروشد.
وقتی از خانم جوان در خصوص چرایی خریدش می‌پرسم با اکراه می‌گوید: برندهای معروف، خوش‌دوخت و خوش‌فرم هستند و هر آدمی دوست دارد آن‌ها را توی کمدش داشته باشد و به وقتش استفاده کند. من از بچگی لباس‌های مارک می‌پوشیدم و همه دوستان و بستگانم این موضوع را می‌دانند اما چند سالی می‌شود قیمت آن‌ها در بازارهای ما سر به فلک گذاشته است. بنابراین چون نمی‌توانم مثل گذشته از بوتیک‌ها چنین لباس‌هایی خریداری کنم از دست دوم‌فروشی‌ها تهیه‌شان می‌کنم.
البته سعی می‌کنم از لباس‌های استوک انتخاب کنم که قبلاً استفاده نشده‌اند، بلکه به دلیل فروش نرفتن در انبارها مانده‌اند. به هرحال لباس مارک به ویژه اگر استوک باشد با یک‌بار شست‌وشو و اتو شدن، نونوار می‌شود و کسی هم تشخیص نمی‌دهد نو نیست و با هزینه نه چندان بالا هم‌ برند می‌پوشم و هم در میان اطرافیان حفظ پرستیژ می‌کنم.
با این حال، مادر این خانم چنین نگاهی ندارد؛ او می‌گوید: لباس‌های دست دوم کهنه و بد بو هستند و معلوم نیست تن چه کسی بوده، آیا بیماری پوستی داشته یا نه. بنابراین اصلاً صلاح نیست آدم از این لباس‌ها بپوشد، به همین خاطر چون جان خودم را خیلی دوست دارم و نمی‌خواهم امروز با صرفه‌جویی در خرید این‌گونه لباس‌ها، فردا هزینه سنگین‌تری بدهم بی‌خیال خرید آن‌ها می‌شوم. اما دخترم گوشش به این حرف‌ها بدهکار نیست.
می‌خواهد مثل گذشته ما زندگی کند در حالی که الان همه چیز فرق کرده است. صحبت‌های زن جوان که تمام می‌شود مدیر فروشگاه تاناکورایی وارد بحث می‌شود و می‌گوید: گرانی‌ها همه را بیچاره کرده است. یکی را که تا چند سال پیش حداقل می‌توانست سالی یکی دو دست لباس نو برای زن و بچه‌اش تأمین کند راهی فروشگاه‌های تاناکورایی کرده و یکی مثل من را هم که قبلاً لباس‌های نو دست اول می‌فروختم، دست‌دوم‌فروش کرده است. من و بعضی از همکارانم وقتی دیدیم قدرت خرید مردم به‌شدت افت کرده مجبور شدیم مغازه‌های خود را به تاناکورایی تبدیل کنیم تا حداقل برای مدتی دیگر سرپا بمانیم تا ببینیم فردا چه می‌شود.
وی در خصوص قیمت لباس‌های تاناکورایی هم می‌گوید: خیلی از مردم تصور می‌کنند همه لباس‌هایی تاناکورایی، قبلاً استفاده شده‌اند در حالی که این‌طور نیست. فقط بخشی از آن‌ها دست‌دوم هستند که معمولاً به صورت قاچاق از مرزهای غربی و شرقی وارد کشور می‌شوند، اما بخشی دیگر لباس‌های استوک یا ته مانده انبارها هستند که کاملاً سالم و با کیفیت هستند و فقط به‌موقع به فروش نرسیده‌اند.
به همین خاطر به صورت لنجی و قانونی وارد کشور می‌شوند و هیچ مشکلی هم ندارند و قیمت آن‌ها هم به نسبت مشابه‌شان حداقل سه برابر کمتر است.
وی با اشاره به اینکه مشتری��نش نسبت به سال گذشته کمتر شده، می‌افزاید: هرچند قیمت لباس‌های تاناکورایی خیلی پایین‌تر از لباس‌های نو و لوکس است اما این نوع لباس‌ها هم دیگر چندان ارزان محسوب نمی‌شوند و برای خانوارهایی که درآمد مالی ۸-۷ میلیون تومانی در ماه دارند گران محسوب می‌شوند. به همین خاطر شاهد کم شدن مشتری‌ هستیم.
آقای فروشنده در پاسخ به اینکه آیا مشتریانش از بهداشتی نبودن استفاده از لباس‌های دست دوم حتی در صورت گندزدایی آن‌ها اطلاع دارند یا نه، می‌گوید: دقیقاً نمی‌دانم؛ فقر درد بی‌درمان نیست ولی گاهی آدم‌ها را به کارهایی وامی‌دارد که بسیار تلخ و زجرآور هستند.

از پوشیدن لباس‌های تاناکورایی جداً خودداری کنید
دکتر سید مسعود داودی، متخصص پوست، مو و زیبایی و عضو هیئت علمی دانشگاه بقیه‌الله(عج) هم از بُعد بهداشتی به پدیده لباس‌های تاناکورایی اشاره می‌کند و می‌گوید: برای اینکه لباس‌های دست دوم دوباره قابل استفاده شوند معمولاً به آن‌ها مواد ضدعفونی‌کننده زیادی می‌زنند و همچنین برای احیای ظاهر و رنگ آن‌ها از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند که این مواد می‌تواند موجب آلرژی و حساسیت‌های پوستی به‌ویژه برای خردسالان و کودکان که پوست حساس‌تری دارند، شود.
البته این در وضعیتی است که پارچه یا لباس‌های دست دوم کاملاً ضدعفونی‌شده باشند؛ یعنی در این صورت فقط احتمال حساسیت و آلرژی زیاد است اما اگر این لباس‌ها تمیز و ضدعفونی نشده باشند آن‌وقت اگر صاحب اصلی لباس دچار مشکل عفونت پوستی بوده باشد ممکن است استفاده‌کننده جدید از این لباس‌ها هم دچار عفونت‌های پوستی شود.
وی ادامه می‌دهد: برخی میکروب‌ها که موجب بیماری می‌شوند مثل گال و سیفلیس معمولاً طول عمر کوتاهی دارند و خیلی نمی‌توانند دور از بدن انسان زنده بمانند. بنابراین خیلی نمی‌توان انتظار داشت البسه‌ای که برای مدتی استفاده نشده برای فرد جدید مشکل‌ساز شوند مگر اینکه لباس در فاصله زمانی کم پس از استفاده شخص اول از سوی فرد دوم مورد استفاده قرار گیرد که در این حالت ممکن است موجب عفونت‌های یاد شده در او شود.
وی ادامه می‌دهد: اما دسته دیگری از میکروب‌ها مثل قارچ‌ها حتی نسبت به مواد ضدعفونی‌کننده‌های معمولی هم تا حدی مقاوم هستند و در شرایط سخت تا مدت‌ها زنده می‌مانند و در این صورت با وجود تلاش‌هایی که برای پاک‌سازی آن‌ها می‌شود، همچنان روی لباس باقی می‌مانند و برای شخص جدید هم مشکل‌ساز می‌شوند. در واقع برای چنین شخصی خطر ابتلا به عفونت‌های مایکوباکتریوم‌های تیپیک و غیرتیپیک شامل سل و موارد مشابه سل و همچنین برخی قارچ‌های سطحی و عمقی ازجمله کچلی‌ها وجود دارد.
داودی در خاتمه توصیه می‌کند: افراد از پوشیدن البسه دست دوم خودداری کنند چون در هر دو صورت ممکن است موجب حساسیت و یا عفونتشان شود، اما اگر به هر دلیلی خواستند از آن‌ها استفاده کنند حتماً پیش از استفاده، آن را چند بار با آب جوش شست‌وشو دهند و بعد بپوشند.
مشکل از فقر و نداری است
امان‌الله قرایی مقدم، جامعه‌شناس، فقر را اصلی‌ترین عامل گرایش روز افزون مردم به استفاده از لباس‌های تاناکورایی می‌داند و می‌گوید: وضعیت اقتصادی خانواده‌ها خوب نیست. در نتیجه افرادی که توان خرید لباس‌های نو را ندارند برای اینکه بیش از حد احساس حقارت نکنند از لباس‌های تاناکورایی استفاده می‌کنند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی با تأکید بر اینکه میان رشد فقر و گرایش افراد جامعه به استفاده از لباس‌های دست دوم ارتباط مستقیمی وجود دارد، می‌افزاید: فقر و نداری است که آدم‌ها را به استفاده از چنین لباس‌هایی وادار می‌کند وگرنه همه می‌دانند این نوع لباس‌ها قبلاً استفاده شده و معلوم نیست آیا آلوده به میکروب و عفونت هستند یا نه.
وی در خصوص عمده دلایل استفاده از لباس‌های دست‌دوم از سوی برخی افراد دهک‌های متوسط و رو به بالای جامعه هم می‌گوید: این بحث دیگری است. طبق تئوری پیتریم سوروکیم، امروزه ذهنیت حسی و مادی بر همه جوامع حاکم است و ظاهر افراد، آن‌ها را تعریف و قضاوت می‌کند نه معنویاتشان. در چنین جامعه‌ای معنویات کمرنگ شده و مادیات ازجمله نوع پوشاک، خودرو و…
مورد داوری و قضاوت قرار می‌گیرد که متأسفانه جامعه ما هم دچار این مصیبت است. در نتیجه بعضی‌ها زیورآلاتی مثل گوشواره و النگوهای گرانقیمت به خودشان آویزان می‌کنند و عده‌ای هم چون توان مالی خرید لباس‌های برند و مارک ندارند برای اینکه نشان دهند سری توی سرها دارند و جزو طبقات بالای جامعه هستند از لباس‌های دست دوم مارک استفاده می‌کنند؛ چراکه هویت آدم‌ها به‌ویژه در شهرهای بزرگ برای دیگران مشخص نیست.
وی در خصوص راهکارش برای مقابله با پدیده یاد شده هم می‌گوید: جدا از توسعه اقتصادی و برندسازی، باید روی فرهنگ و هویت ملی کار کنیم، چون بخش عمده‌ای از مشکل به بی‌هویت شدن افراد جامعه مربوط می‌شود. به دلیل ندانم‌کاری‌های مسئولان، مردم با فرهنگ و هویت ملی خود بیگانه شده‌اند بنابراین باید روی تقویت هویت فرهنگی و ملی خود به صورت جدی کار کنیم.
طبقه متوسط در آرزوی زندگی دهک‌های بالا
اما یک جامعه‌شناس دیگر چنین نگاهی ندارد و معتقد است نمی‌توان در جامعه ایران بین فقر و استفاده از لباس‌های تاناکورایی ارتباط مستقیمی برقرار کرد.
نیره توکلی با اشاره به اینکه افراد دهک‌های پایین جامعه همواره از لباس‌های دست‌دوم استفاده می‌کنند، می‌افزاید: الان هم اگر به ظاهر مردم نگاه کنیم، نمی‌توان گفت فقیر شده‌اند. خوشبختانه مردم هنوز با کفش‌های پاره و لباس‌های پاره در خیابان‌ها دیده نمی‌شوند. یعنی آن‌قدر رفاه در سال‌های گذشته به‌ویژه برای طبقه متوسط جامعه ایجاد شده که هنوز نمی‌توان رابطه مستقیمی بین فقر و پدیده گرایش به استفاده از لباس‌های تاناکورایی در کشور برقرار کرد.
وی اگرچه معتقد است تورم و گرانی سال‌های اخیر در تشدید گرایش به استفاده از لباس دست‌دوم تأثیر داشته اما ریشه اصلی پدیده یاد شده را در نگاه طبقه متوسط به طبقه بالای جامعه می‌داند و می‌افزاید: این قشر هرچند درآمد طبقات بالای جامعه را ندارد اما همواره در آرزو و رؤیای زندگی دهک‌های بالا به‌سر می‌برد و همین موضوع موجب می‌شود خودشان را وابسته به طبقات بالا نشان دهند و برای نشان دادن این وابستگی هم لزوماً به استفاده از لباس‌های دست دوم و به‌ویژه لباس‌های برند رو می‌آورند که به‌خاطر کیفیت بالایی که دارند کهنه بودنشان چندان به چشم نمی‌آید.
توکلی با بیان اینکه بعضی‌ها می‌خواهند خلأهای رفتاریشان را با پوشیدن لباس‌های برند پر کنند، می‌افزاید: برای رفع مشکل مورد نظر باید کیفیت محصولات داخلی را افزایش دهیم.